Η καρφιτσωμένη και ο ιππότης

Ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι χαρακτήριζε τις «Λευκές νύχτες» του, ως ένα «αισθηματικό μυθιστόρημα». Ένας επίτιτλος που παραπέμπει, όχι χωρίς δόση αυτοειρωνείας, στα γαλλικά ερωτικά ρομάντσα.

«Λευκές νύχτες» στη β’ σκηνή του «Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας»

Πολενάκης Λέανδρος

Η ΑΥΓΗ: 06/05/2012

Ο Ρώσος, κατά την ομολογία του, έμαθε να γράφει διαβάζοντας τους Γάλλους. Δεν μιμείται όμως δουλικά το γαλλικό μυθιστόρημα. Διατηρεί τη βασική αφηγηματική δομή του, αλλά μόνο ως πρόσχημα: για να τη γυρίσει «μέσα έξω», και να τη μετατρέψει σε ένα εσωτερικό ταξίδι αναζήτησης του εαυτού.

Αν θέλουμε να βρούμε την αληθινή πηγή της εμπύρετης «νοσούσας» αλλά όχι νοσηρής γραφής τού Ντοστογιέφσκι, πρέπει να την αναζητήσουμε αλλού, πάντως όχι στην «χλιαρή» πλην εξαιρέσεων, κάποτε νοσηρή μέσα στη σφίζουσα «υγεία» του ρεαλισμού της, γαλλική κουλτούρα. Στον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες, θα έλεγα, κυρίως, η επιρροή του οποίου σφραγίζει καταλυτικά και τις «Λευκές νύχτες». Όλο τα αφήγημα του Ντοστογιέφσκι θα το βρούμε καταβυθισμένο στις ονειρικές υπερβάσεις του Κιχώτη. Παραπέμπω ειδικά στο πρώτο μέρος, κεφ. XL VIII, με τους δύο «συζητητές» (Δον Κιχώτης – εφημέριος), όπου η σθεναρή υπεράσπιση από τον «ιππότη» του δικαιώματος στη φαντασία, σε αντιβολή με τις σελίδες 19-22 των «Λευκών νυχτών» με τον υποθετικό ορθολογιστή «συζητητή» (στη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου των εκδόσεων «Άγκυρα»), αλλά και αλλού.