Νοσταλγία τυλιγμένη σε σύγχρονο σελοφάν

• «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου – σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη ΚΘΒΕ – Βασιλικό Θέατρο

• Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2010

Ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ Σωτήρης Χατζάκης φαίνεται ότι θέλησε να πιάσει τον μίτο του ελληνικού δραματολογίου από την αρχή, επιλέγοντας τη «Βαβυλωνία» για την έναρξη της φετινής περιόδου.

Οι ηθοποιοί είναι χαριτωμένοι, οι τύποι τους, όμως, παραμένουν θολοί και κρύοι

Ο συνδυασμός, μάλιστα, του δημοφιλούς έργου του Βυζάντιου με την ιδιαίτερη, λυρική ματιά του Δήμου Αβδελιώδη έμοιαζε να προσφέρει εξαρχής τη χρυσή τομή ανάμεσα σε ένα ρεπερτόριο κατάλληλο για τη βασιλική σκηνή της συμπρωτεύουσας και στο διακαές ζητούμενο της σκηνικής ανανέωσης, η οποία έδινε κάποτε, για όσους θυμούνται, στον κρατικό οργανισμό της συμπρωτεύουσας την ξεχωριστή του ταυτότητα.

Η «Βαβυλωνία» παραμένει πάντα το κοκόρι, που λαλεί στα θεμέλια του θεάτρου μας. Εργο ανώριμο και κακότεχνο, αντι-ακαδημαϊκό και αντι-λόγιο, κόντρα στην ορθότητα μιας «εθνικής δραματουργίας». Κι όμως, λειτουργεί ακόμα ερεθιστικά στην απόδοσή του, διεγερτικά στο γέλιο του, σαρκαστικά στην αυτοσυνειδησία του. Στο επαναστατημένο Ανάπλι επτά τύποι-τόποι μιας ανιστορικής συνείδησης του έθνους συναντιούνται για να γιορτάσουν τη νίκη της συμμαχικής αρμάδας στο Ναυαρίνο. Το έθνος έχει λοιπόν σωθεί, έστω και με την έξωθεν επέμβαση των προστατών -εμπρός να ανακαλύψουμε τους υπηκόους του! Το οποίο φαίνεται ότι αποτελεί ακόμα στο Ανάπλι κάτι εσωτερικό και παρορμητικό, που ενώνει τα διαφορετικά ιδιώματα και κατά βάθος κόσμους του ελληνισμού σε μια υπερατομική και υπερτοπική σύνθεση.

Ο Βυζάντιος γράφει ένα χρονογράφημα σε διάλογο άτσαλο και άτεχνο, το προικίζει όμως με τη χαρά ενός νιόβγαλτου έθνους που ανακαλύπτει με τις αισθήσεις το σώμα του. Ασφαλώς έθνος άγνωρο ακόμη από τη φορεσιά του μεγάλου προγόνου, που θα του ανατεθεί επισήμως. Τώρα όμως, το 1827, σε μια λοκάντα του Ναυπλίου επτά αληθινοί πρόγονοί του πίνουν, μιλούν, τσακώνονται και φιλιώνουν με την αυθορμησία μιας γιορτής που ακόμα δεν έχει αποκτήσει όνομα ή επέτειο.

Και μια ένθετη παρατήρηση: σε αυτό το έθνος, στην καταστατική του αυθόρμητη και ριζωμένη σύναξη, συμμετέχουν γωνιές του Ελληνισμού, που απουσιάζουν σήμερα από το χάρτη της επικράτειας. Λείπουν αντίθετα άλλες, που σήμερα θεωρούνται δεδομένες. Το έθνος πατούσε τότε περισσότερο στην ουτοπία παρά σε χάρτες. Και ήταν ανοικτό και απλό: Ελληνας είναι όποιος γιορτάζει σήμερα μαζί μας στο Ανάπλι.

Ο Δήμος Αβδελιώδης στρέφεται στη μέθεξη και τα προβλήματα της «Βαβυλωνίας» με τη γνωστή σκηνική γλώσσα που ασκεί, βαθαίνει και εμπλουτίζει εδώ και δέκα πλέον χρόνια. Στον νου του πάντα βρίσκεται το θέατρο σκιών και ο Καραγκιόζης, σαν φόρμα έκφρασης και αποτύπωσης του εθνικού ασυνειδήτου. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη έρευνα βρίσκεται στον δρόμο πολύ καιρό. Στην ουσία ο Αβδελιώδης πιστεύει σε ένα ολικό θέατρο (πράγμα που μαρτυρά ότι έχει υπογράψει διασκευή, σκηνοθεσία, σκηνικό χώρο, φωτισμούς και χορογραφία), του λείπουν όμως ο σταθερός χώρος και ο θίασος που θα ακολουθήσει τις επιλογές του, ασκούμενος διαρκώς σε αυτές. Τώρα το θέατρό του θυμίζει, παραπέμπει, ανακαλεί: δεν δημιουργεί στην πραγματικότητα τίποτα σταθερότερο από μια νοσταλγία περιτυλιγμένη σε σύγχρονο σελοφάν.

Ιδού λοιπόν η αντίφαση: Βυθισμένη στην ημιτελή πρότασή της η παράσταση έμοιαζε σοβαροφανής και λόγια. Εμοιαζε «έντεχνη». Απουσίαζε ακόμη φανερά από αυτήν η σπουδή της ορθοφωνίας: εδώ πρόσωπα σύγχρονα και δεν καταλαβαίνονται μεταξύ τους, τι κάνει τον σκηνοθέτη να πιστεύει πως τους καταλαβαίνουμε εμείς; Στη «Βαβυλωνία» η ασυνεννοησία αποτελεί πρόβλημα του έργου, όχι της παράστασης. Οι ηθοποιοί είναι χαριτωμένοι, οι τύποι τους όμως παραμένουν θολοί και κρύοι. Ο Χρίστος Νταρακτσής και ο Νίκος Καπέλιος οι μόνοι ίσως που διακρίνονται από το σύνολο. *