Ντοστογιέφσκι και «υιός»

• Αισθήσεις και ψευδαισθήσεις ή περί αγάπης, έρωτος και άλλων ατυχημάτων

Της Αννυς Kολτσιδοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20/5/2012

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
Λευκές Νύχτες
σκηνοθ.: Δημήτρης Καταλειφός
θέατρο: Της Οδού Κεφαλληνίας, Β΄ σκηνή

ΙΒΑΝ ΒΙΡΙΠΑΓΕΦ
Ψευδαισθήσεις
σκηνοθ.: Κατερίνα Ευαγγελάτου
θέατρο: Της οδού Κυκλάδων

Η σκηνογράφος και ενδυματολόγος Εύα Μανιδάκη θα ήταν η πιο κατάλληλη να κρίνει δύο παραστάσεις ρωσικών έργων συγγενικής θεματολογίας, διαφορετικής εποχής, διαμετρικά αντίθετης γραφής, αντίληψης και θερμοκρασίας, που παίζονται σε όμορα θέατρα. Τυχαία, φαντάζομαι, ανέλαβε και τις δύο και μέσα από την εξαιρετική δουλειά της περνάνε όχι μόνον τα 163 χρόνια που χωρίζουν τη συγγραφή των κειμένων, αλλά και η διαφοροποίηση της φόρμας, της υποκριτικής, της σκηνοθεσίας, της πρόσληψης μιας παράστασης.

Ξύλο, νερό, ξερά φύλλα, ρομαντική ατμόσφαιρα, σπαρτά, τοπία και ονειρικές εναλλαγές στο φόντο της ελάχιστης Β΄ σκηνής του Κεφαλληνίας αναδείχτηκαν από τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς και τα ανυπόμονα καπιαμέντα του Αλέκου Αναστασίου. Τελείως άδεια η σκηνή -tabula rasa- στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, με μια ελάχιστη εσοχή στον «τοίχο», όπου τα μηχανήματα της μουσικής. Στη μέση, το γνωστό μικρόφωνο να μας γειώνει, έτσι και κάτι κάνει πως… μας απογειώνει, με το καλώδιο να μας δένει από τον πραγματισμό, όπως την κατσίκα από το πάσσαλο. Οι φωτισμοί εδώ, του Λευτέρη Παυλόπουλου.

Στις Λευκές νύχτες, ο Ντοστογιέφσκι διηγείται τις υπαίθριες συναντήσεις ενός ονειροπόλου νέου χωρίς όνομα και της αθώας, ερωτευμένης με άλλον, Νάστενκα, που αλληλοεμπιστεύονται τις καρδιές τους επί τέσσερις θεσπέσιες νύχτες. Η προϋπόθεση της νέας για τις συναντήσεις τους -να μην την ερωτευτεί ο ανώνυμος ονειροπόλος- φυσικά δεν τηρείται και είναι αυτό που πυροδοτεί το δραματικό ενδιαφέρον του έργου. Ο Δημήτρης Καταλειφός δεν φοβήθηκε τη στερεοτυπική ομορφιά μιας καρτ ποστάλ του 19ου αιώνα για να πλαισιώσει τις δύο μοναχικές ψυχές και το αμοιβαίο τους ξεγύμνωμα. Απεναντίας, βοηθούμενος και από την κλασική μετάφραση του Αρη Αλεξάνδρου τόνισε αυτή τη γλυκιά ατμόσφαιρα, έτσι που κάθε αυθόρμητο, δυναμικό ξέσπασμα της Νάστενκα, κάθε χειμαρρώδης, σχεδόν παροξυσμική εξομολόγηση του ονειροπόλου, να ξαφνιάζουν χιουμοριστικά και μοντέρνα. Οι ηθοποιοί, με αριστοτεχνική εξισορρόπηση των εκφραστικών τους μέσων και λεπτοδουλεμένες λεπτομέρειες σε κίνηση, στάση, έκφραση, φωνή, σιωπές, έδωσαν αυτόνομη γλώσσα και δυναμική π.χ. σε ένα χέρι, μια πλάτη, ένα γονάτισμα μέσα στα νερά. Ενσωματώθηκαν στην ομορφιά της νύχτας τονίζοντας όμως και τη σύγκρουσή τους μ’ αυτήν με το σασπένς, τη ζωντάνια, τη σκληρότητα, το πάθος του έρωτα. Η Λουκία Μιχαλοπούλου (με ανεπαίσθητο χιούμορ στη γοητευτική της αθωότητα) και ο Στάθης Ματζώρος (ατρόμητος προσκυνητής του πιο γλιστερού ρομαντισμού) επικύρωσαν την εμβέλεια, το μέτρο και το βάθος της υποκριτικής τους δεινότητας.

Φιλοσοφικό παίγνιο

Πέφτοντας η αυλαία του Ντοστογιέφσκι φαντάστηκα πως από ένα κρυφό πέρασμα της Κεφαλληνίας βγήκα στο εμβληματικό κηπάκι του Θεάτρου της Οδού Κυκλάδων, που περιμένοντας τον επίμονο κηπουρό του, Λευτέρη Βογιατζή, δίνει σε μια άξια, νέα σκηνοθέτη λιπασμένο χώρο για συνέχιση της ανθοφορίας της. Η Κατερίνα Ευαγγελάτου επέλεξε τον 38χρονο, πολυβραβευμένο Ρώσο Ιβάν Βιριπάγεφ για να τιμήσει την τιμή που της έγινε μαζί και τα 30 χρόνια – σταθμούς της Νέας Σκηνής του Βογιατζή. Οι «Ψευδαισθήσεις» είναι κωμωδία σε τρίτο πρόσωπο για τέσσερις ηθοποιούς. Ενα φιλοσοφικό παίγνιο για γέλια και για περίσκεψη, πάνω στα κλισέ της αγάπης, μεταφρασμένο σε διαυγή γλώσσα από την Ελένη Μπακοπούλου. Σκηνοθετική επιλογή, η ψυχρή φόρμα μιας διδακτικής ανακοίνωσης με μαυροπίνακες, αναγραφή ονομάτων και συσχετισμών, ένα μικρόφωνο, δύο ολόθερμες αφηγήτριες και δύο σχολιαστές -d.j.- πειραχτήρια. Διηγούνται τη μακριά ζωή δύο ζευγαριών και τον γεμάτο αναπάντεχες εξομολογήσεις θάνατό τους που ανατρέπει όλες τις βεβαιότητες του έρωτα και της ζωής, έως θανάτου. Ενδιαφέρον -αν και με όρια- το έργο υποστηρίχθηκε έξοχα από τους τέσσερις ηθοποιούς. Την Ηλέκτρα Νικολούζου (με αφοπλιστική αμεσότητα και υποδόριους σχολιασμούς), την Αλεξία Καλτσίκη (με ανεπαίσθητες, ειρωνικές αποστροφές και μόνιμο, αινιγματικό ανθυπομειδίαμα), τον Βασίλη Κουκαλάνι με πειστικά ψεύδη και αστειάκια, τον Παντελή Δεντάκη, με δύναμη στα συνοπτικά του σχόλια.